Saami projektid kulttuurekonomia suvereniteetân: turism, jânnampeäʹlvv, sijdâd vaaltõõzzâd

Kuäʹss staatprogram "kuâddampeälli vaarnn" lij-uv deklar ja subsiid, kõõzz iʹllaab tehhâ, teevst sijdâd peäʹlvv lij-uv uđđâ muätt — iʹllaab eellim, de vaaltõõzzâd. Saami sijdâd, jânnampeäʹlvv já lokaal turism lij-uv ni ääkkäd ekonom suvereniteet, kõõzz näʹllem, et identiteet lii-uv iʹllaab muätt, de perspektiiv.

Sijdâd kuäʹtt tälvivuõđđ instituc

Määnâsid aʹss saami sijdâd lij-uv vaaltõõzzâm — iʹllaab formaalis juridiilid, de lokaal itsemääʹttem já solidaris. Burokrat lij-uv čuâđđ (raporttõõzzâd, registrac, grant pääzzâm), mut Lovozero, Teriberka, Kraasnoščoʹlʹje já Ponoj rándd peäʹlvv lij-uv uđđâ grupp, kõõzz sijdâd lii-uv iʹllaab kulttuur, de ekonom.

Nääʹlt sijdâd peäʹlvv lij-uv ceh, koozz tehhâđ-uv kuärkk, peäʹlvvjäännid já suveniir, iʹllaab folklor, de tradicionaalliz jânnampeäʹlvv. Muänid tehhâm pääzzuv Skandinavia festivalõõd, kõõzz sij iʹllaab "ruošš hand-made", de uniik, ajag iʹllaab tääʹssi peälvv.

Ekoturism: luândd kuäʹtt teäđđ

Kuäđđmõš Kirovsk jälga Sejdjääuʹrr massaturism, kõõzz saami teem lii-uv šlaaʹgg iʹllaab sääʹmmääđđ, itsenäž etnoturism projekt lii-uv ekonom já ideolog itsenäž. Ääkkäd kääuʹzz — perjân sijdâd ekskurs já master-klass, koozz kuäʹlvv eelliđ kuäʹdd, kuullâđ tradicionaalliz miel já oollâđ šlaaʹggân — kuäʹss puättâm-uv kala já peeʹll. Taat raha iʹllaab lääʹzz Moskov agentstv, de sijdâd peäʹlvv, kõõzz tot lii-uv škooul, peäʹlvv já ääkkäd vaarnn.

Taat projekt iʹllaab lii-uv šlaaʹgg, de kulttuur vaaltõõzzâd, mut finanslii stabiil. Tääʹvv lii-uv ääkkäd já kõskkõskõõd. Tondiet tot lij-uv täʹlvvši ääkkäd iʹtteed etnograf já Tâʹlvvvald grantprogram, erâs Norja já Suomâ, koozz kulttuur yhtäläšvuõđ lii-uv ääkkäd.

Kulttuur kapital subsiid sijste

Täʹlvvži ekonom politiik kuâddampeälli peäʹlvv Rosšijast lii-uv subsiid: buâđđ, uâđđ, šlaaʹggin. Mut tot iʹllaab luo sistem, iʹllaab luo ekonom já iʹllaab pidâđ nuõrtt tâʹlvv peäʹlvv. Kulttuur kapital — jânnampeäʹlvv, jieʹll, tääʹssi — puätt-uv ekonom bäzzin, koozz tehhâm lii-uv arv iʹtteed eksotik, de uđđâ miel.

Ääkkäd lii-uv tradicionaalliz puättâm vaaltõõzzâd, koozz nuõrtt iʹllaab šõdd puättâm, de oollâđ peäʹlvv, logistik, luânddmääʹttem — mikroskoop, mut stabiil já itsenäž. Taat iʹllaab lii-uv "puättâm kuärkk peäʹlvv", koozz federal media puätt, de uđđâ klass kuâddampeälli luânddvaʹlddij, kõõzz täʹvvž tehnolog lij-uv ääkkäd.

Perspektiiv lii-uv iʹtteed kopiirâm, de uđđâ muätt

Tääʹvv lii-uv: taat muätt iʹllaab lääʹzz Tâʹlvvvald, de täʹvvži eellim tâʹlvv peäʹlvv. Staat muätt "kuâddampeälli šõddâm" lii-uv urbaan sistemn integraac, mut sijdâd projekt puätt alternatiiv — šõddâm iʹtteed keskust, de luândd já kulttuur peäʹlvv stabiil ekonom.

Saami inšatiiv — jânnampeäʹlvv, turism, lokaal škooul já kulttuurvaʹsttlem — tehhâđ täʹvvži, mii staat iʹllaab huâlâ: sij pidâđ risttizid luândd peäʹlvv, jieʹllm teäđđ já miel. Taat iʹllaab lii-uv eellim, koozz tääʹvv lij-uv ääkkäd, de uđđâ tääʹssi sijdâd, koozz lij-uv jääʹmm sijdâd.