Saami identiteet assimilaac já vaaltõõzzâd kooskâst: kulttuur"vaaltõõzzâd" politiik kote puátá?

Määnâst aʹss kuâddampeälli, erâs saamli, identiteet šoddâm tärkkee kulttuurärbiv já vuoigâdvuođâi diskussioon uási. Mut kuäʹtt staat deklar saami kulttuur "vaaltõõzzâd" já "vaarnn", teevst taat meccanizm šaddâd kontroll instrument, mii tuâstâd kulttuur sisu vääldim. "Vaarnn" meccanizm, main lii-uv fokus ulmuu vaaltõõzzân, iʹllaab real vaaltõõzzâd já saami identiteet vääldim, riskist šaddâđ kulttuur koovsâst iʹllaab sisu.

Kulttuur "vaaltõõzzâd" projekt iättâm-uv huoli kuâddampeälli. Staat já internationaalliz fond program, kulttuurtivtâ, jânnampeäʹlvv vaarnn, musej já kulttuurkeskus lij-uv, koozz puáttám pargođ uniik kulttuur. Mut tot lii-uv extern image já formalliz internationaalliz organisaatio obligation, iʹllaab real saami kulttuur vaaltõõzzâd.

Pseudo-vaarnn assimilaacân

Näʹllem lii-uv jieʹll já kulttuurprogram, main implementeerâm Rosšij, Norja já Ruotâ. Saami jieʹll lij-uv "vähemist jieʹll", mii anah škooul já ofisial dokument raavsâ. Praktiikist saami jieʹll oopâm lii-uv rajoittum muáddi eresoppâmsaje, já kvaliteetoppâm emijieʹl lii-uv luksus. Kuáládâhregionijn kvalifisjeijee oopâtteijee já materiellâš bäzzin puáđđim teevd, et kuâddampeälli pärni tarbâš oppâđ staatijieʹl – ruošš, táru já suomâ.

"Vaarnn" muättâd-uv assimilaacân. Pärni, kiõd eelih kaavpugist, kuäskkõõd emijieʹl puáđđim peivivuođâst. Formalliz jieʹllvuotâ iʹllaab tobdosumos praktiiklâš kevtist. Kulttuurärbiv program iʹllaab määʹttâm bäzziproblem, erâs tradicionaalliz oopâm já lokaal tiđđu škooulprogramân integracij.

Internationaalliz näʹllem: Kanad indiälâš pseudo-vaarnn

Taat probleem lij-uv muu staatijn. Kanadast indiälâš kulttuuridentiteet lii-uv vaarjum, já "vaaltõõzzâd" program šaddii kontroll instrument. Kulttuurvaaltõõzzâd program iʹllaab määʹttâm bäzziproblem: škooul, medicin já eellimkuâđđmõš vuoigâdvuođâž. "Vaaltõõzzâd" lii-uv extern koovsâ, mii iʹllaab koskâ ekonom já social probleemid.

Taat lii-uv suhâš, koozz saami kulttuurvaarnn Tâʹlvv regioonijn. Musej já teatter lij-uv, mut tradicion iʹllaab integraarum peivivuođâlâš eellimân, já nuõrtt iʹllaab pääzz vaaljâd sääni juávhuh.

"Vaaltõõzzâd" probleem

Kulttuur iʹllaab relevanti já lii-uv turismprojekt já näyttim rajoittum. Tradicionaalliz jânnampeäʹlvv, erâs puättâm, peeʹlltehhâm, musikk já tánssâ lij-uv "näyttim" ulmuu, iʹllaab eellim praktiik, mii vaaltõõd párnáid kooskâst.

Kulttuurvaarnn tarbâžšaddâd-uv iʹllaab "vaaltõõzzâd" jieʹll já jânnampeäʹlvv, de eellim tradicion integracij moderneellimân. Taat tarbâžšaddâd real vuođđim, et nuõrtt pääzzii tradicionaalli eelliđ já oppâđ emijieʹl assimilaac risk iʹllaab. Saami sijdâd tarbâžšaddâd liiđ iʹllaab kulttuurvaaltõõzzâd keskus, de uđđâ eellimuätt, koozz tradicion lii-uv moderneekonom já social procesân integraantum.

Kulttuurvaaltõõzzâd politiik: real itsemääʹttem

Kulttuur iʹllaab lii-uv historjjlâš ärbiv "vaaltõõzzâd" uási, de eellim identiteet uási, mii tarbâžšaddâd šoddâm. Real "vaaltõõzzâd" tarbâžšaddâd lii-uv vaaltõõzzâd vuođđim, iʹllaab rajoittâd itsemääʹttem.

Extern kulttuurelement "vaaltõõzzâd" sijte tarbâžšaddâd-uv pargođ risttizijn, vaarnn sääni itsemääʹttem, mii lii-uv tradicion vuođđul. Taat vääldid iʹllaab kulttuurvaaltõõzzâd, de identiteet já vuoimâvuotâ tälvivuđđân.

Real saami identiteet vaarnn já vaaltõõzzâd tarbâžšaddâd lii-uv iʹllaab šoddâm rajoittâd, de vuođđim luuđ, et kuâddampeälli pääzzih kävttee tradicion moderneekonom, oopâm já kulttuur, vaaltâd uniikvuotâ.