Sääʹm runebomme: muštâm ǩeäll, maailm-kart da identiteett väʹzzem merkki

Runebomme (noaidetromme, sametromme) ij leä puäʹtt muštâlm muättân. Taat leä eellim sääʹm kultuurlaž itsenävuõđ, ääʹjjmuš vierr da oktâst eellimvääʹlǧ – vuäʹsssteer ij-truvvm assimilerâm poolst.

Runebomme ko luond oassi da kosmos

Runebomme leä luäđđâm luondist – muõrâ da säʹll näuʹdd (pyerr ǩeällsaž). Säʹll leä jieʹllâm lämm, pueʹrr, peäʹlǧ da-õk pyerr värkk. Taat puättâd: olmai da luond leä oktâst, ij-vastakkain.

Täʹbbe peiv, ko industriij projekt lijjii tundra da säʹll pââssvuõđ pirr, runebomme merkki puättâ: luond jieʹllâm leä kultuur jieʹllâm.

Noaidi persoonlaž kosmos: individuaallaž tradisij

Amas runebomme leä ainutlaatelaž. Noaidi lijjii suu maailm-kart: päiʹvv, ǩeällsažij, taivvas kååʹddij, eellim stooorij.

Taat puättâ: sääʹm vuõpsõõzz leä kuärrǩež – kollektiivlaž tradisij, mut persoonlaž vierr.

Täʹbbe sääʹm naaʹl väldd sääʹm kultuur monimuuttuvuõđ da vastaa ühtlâstämiselle.

Runebomme ko väʹsttvuõđ pirr: vuõrragujjij da ennustâm

Runebomme poolst noaidi väʹlddij tuõjjânmuš pirr. Tõst sij uuʹccii vastauksij, parâʹccii tääuʹjji, vuäʹlǧǧ vuõrragujjij da ääʹjjmuš väʹsttelui poolst.

Taat puättâ: sääʹm vieʹzzemvuõđ leä monikerroksinen – eellim ij leä puäʹtt näʹvvam muorâb.

Täʹbbe sääʹm väʹlddemvääʹlǧ leä kuärrǩež – pyerr vierr leä tärkee ko politiklaž.

Runebommij tuâđđiʹvv: kultuurlaž kolonialism

Kristikuv vuäʹsssteest da staatij vuäʹlddem lõõzz runebommij kuäʹccii. Tõn lijjii "paganlaž värkk" da sääʹm itsenävuõđ ǩeäll pirr.

Taat leä tärkee: runebommij tuâđđiʹvv leä sääʹm kultuur suvereniteet tuâđđiʹvv.

Täʹbbe sääʹm aktivistij uuʹccii historijlaž syyllisvuõđ jieʹllâm da kultuurlaž äʹrvv muʹzeij poolst – taat leä traumalaž muštâm vierr.

Runebomme ouddâm: kultuurlaž subjektiivvuõđ ouddâm

Täʹbbe runebomme leä jieʹllâm uudâs. Tõn kuuvij leä taarbaaž modern artistij, ooppâm projektij da sääʹm initiatiivij pirr.

Taat ij leä puäʹtt muottâ: runebomme leä "leeʹd sääʹm" väʹzzem merkki.

Runebommij tiõđ ouddâm leä politiklaž akt:

1. Muštâm ouddâm.
2. Itsenävuõđ vieʹzzemvuõđ pirr.
3. Assimilerâm vastâst.

Mikš tot leä tärkee täʹbbe?

Kuäʹđččem ääigi, ko Kola-njargâst pyerr industriijprojektah valdâsteh, kiäʹccež tuuʹđđeh tradicionaallâš praktijkijd, da ruunâš-bumbee šadda sääʹm identiteett pivnõmmerkkin.

Bumbee ooppâm, uudâsloomâm da tiettuu jiättâm ij leä puäʹtt arkeologia. Tot leä tarve, mii pivnõõzz sääʹm identiteett jieʹllvuođâd.

Amas bumbee stooor leä uttâ väʹlddemakt kulttuurlâš tuâđđiʹvv vastâst. Tot leä muštâl, kost sääʹmih puättih ceäʹlǧǧed sääʹm ǩiõllin, uskod sääʹm mieʹccest da ráámmát sääʹm ooudâs – ij-tuub ko lainât vuâđđi mield.