Lujávuʹrr – iʹllaab reservâcij: miks "regionaalliz šõddâm" iʹllaab toimâd kuâddampeälli pââʹst

Määnâst aʹss Kuõlljääuʹnn peäʹlvv implementeerâm federal program "regionaalliz šõddâm", main lii-uv infrastruktuuvr já social-ekonom šõddâm. Mut Lujávuʹrr já muu saami sijdâd pââʹst taat program iʹllaab liččâm, mut paarnâm probleemid, iʹllaab huâlâm sääʹmmääđi, tarbâžvuođâž já kulttuurliz eresvuotâ. Sijdâliiʹb kuäskkõõd, et sij lij-uv iʹllaab šõddâm keskust, de marginaalijn.

Pääihn lii-uv, et federal inšatiiv lij-uv standardisuuđ, iʹllaab huâlâm kuâddampeälli uniik tarbâžvuođâž. Sij fokusist šlaaʹggšõddâm já infrastruktuuvr vaaltõõzzân – teâđđtõõzzâd, eellimkompleks já business-puárkk – mut iʹllaab huâlâd, et tot "region" lii-uv risttizid eellimkuâđđmõš, iʹllaab kárttâst koordinaat. Lujávuʹrr saami sijdâd tarbâšist-uv iʹllaab poliittliz já ekonom procesid peäʹlvv, main sij iʹllaab määʹttemisvuođâ.

Federal "regionaalliz šõddâm" projekt iʹllaab huâlâd historjj já kulttuur eresvuotâ. Näʹllem Lujávuʹrr, koozz saamli tradicionaalli puättâd, iʹllaab lii-uv strategiij, mii vaarnâd taid šlaaʹggid. Infrastruktuuvr šõddâm – teâđđtõõzzâd já eellimkompleks – paarnâd gettofikâcij, main sij iʹllaab pääzz eelliđ tradicionaalli. Taat proces tuâstâd, et kuâddampeälli iʹllaab pääzz sirdiđ puáttim já piäʹssämkuâđđmõš čuoccâ.

Federal program ineffektivvuotâ näʹllem lii-uv škooul já medicin. Kuäʹtt staat määʹttâ, et "puoh risttiz lij-uv yhtäläš", teevst Lujávuʹrr já muu sijdâd peäʹlvv škooul já medicin lij-uv huámásub ko keskussijdâd. Program, main lii-uv medicin já škooul šõddâm, fokusist massatarbe, iʹllaab tradicionaalliz sijdâd eresvuotâ. Määŋgâ nuõrtt saamli, tradicionaalliz šlaaʹgg sijte, kuäskkõõd-uv škooul já karjeer iʹllaab huâlâm identiteet já kulttuur.

Sijdâliiʹb iʹllaab osallistum määʹttemisprocesân lii-uv program ineffektivvuotâ vuâđđ. Projekttõõd käävcih-uv kuâddampeälli kõõskõskõõd iʹllaab, main sij iʹllaab määʹttemisvuođâ. Taat lii-uv iʹllaab effektiv, mut epäohtlâž. Sijdâliiʹb iʹllaab pääzz vaikut resursjalgâttem já strategiij šõddâm, mii tuâstâd konflikt já vääldim.

Ekologliz faktor lii-uv määŋgâlii. Lujávuʹrr já ton uásild lii-uv iʹllaab šlaaʹggkuâđđmõš, de uniik luânddkompleks, koozz ekosistem lij-uv adapteerum kuâddampeälli eellimân. Federal program iʹllaab huâlâd taat ekologliz arv, mii vaarnn luândd já tradicionaalliz peäʹlvv.

Standardisuuđ massapiirâs sijte tarbâššuuž individuaalliz projekt, main lii-uv kuâddampeälli tarbâžvuođâž. Sijdâliiʹb tarbâžvuođâž já ávžu tarbâžšaddâd vuâđđim, iʹllaab sierânvaikuttâs. Infrastruktuuvr šõddâm lii-uv tärkkee, mut piddu lii-uv tradicionaalliz peäʹlvv – puättâm já puurrâm – já nuõrtt ooppâm, et sij pääzzih jätkiđ taid praktiikid.

Kuäʹtt sijdâd iʹllaab osallistum määʹttemisprocesân, teevst tot tuâstâd vääldim já protest. "Regionaalliz šõddâm" program tarbâžšaddâd-uv fleksibel já huâlâd sääʹmmääđi eresvuotâ. Koozz lii-uv kooperation kuâddampeälli, sijdâdvaaldij já representantijn, já kulttuurliz identiteet vaarnn.

Reservâcij jälga real integracij?

"Regionaalliz šõddâm" koncept täʹlvvši lii-uv instrument, mii luo epäyhtäläšvuotâ já isolâcij. Staat interferens region šõddâm pââʹst tarbâžšaddâd-uv ereslâž, huâlâd ekonomliz, kulttuurliz já social eresvuotâ. Lujávuʹrr, kõõzz muu Kuõlljääuʹnn sijdâd, iʹllaab lii-uv reservâcij, kooz tarbâžšaddâd "šõddâm" ulmuu muätt. Tot lii-uv eellim sijdâd, koozz lii-uv tärkkee respeekt tradicion já annee risttizid šoddâm vuâđđim sääni kulttuur já arvvid.

"Regionaalliz šõddâm" program tarbâžšaddâd-uv revideerâđ. Lii-uv tärkkee uápistađ, et region šõddâm iʹllaab lâi vuámmám sijdâliiʹb, sääni tiđđu já tradicion iʹllaab. Sij iʹllaab jieʹlled määʹttemisprocesâst, main lii-uv sääʹmmääđ tälvivuõđđ. Muutoin tot program lii-uv šlaaʹggkolonizâcij uđđâ koozz, iʹllaab region real šõddâm.