Kolm aspektâ kuõʹǩǩi essensst suurânimvuõđâst suõmâ-ugrlaž naaʹlijd muʹsttõõzzin: analüüs vanaaz konceptijd Itse, Henki da Luonto

Suõmâ-ugrlaž muʹsttõõzz da jieʹllvuõđ kuõʹǩǩi vuäʹssneiʹvij pukstâd, mij peäʹccam näʹhtt, kuäʹđ kuäʹss vanaaz naaʹlid kuäʹđǩõõzz persoon da tuä suäʹǩǩ vuäʹssneiʹvid luondân. Täʹin vanaaz kulttuurâst kulmak koncept — Itse, Henki da Luonto — kuõʹddpeällâm kuõʹǩǩi luond da vaʹsttõõzz, kuäʹđ suõmâ-ugrlaž naaʹlid kuäʹđǩõõzz eällim, jääʹmm da spirituaallaž essens. Täid konceptijd, kuäʹđ leä seäʹmm jieʹllvuõđ kåʹdd, kååʹtt leä eromâš siõm modernlaž vuäʹssneiʹvij, mii jieʹll mijd puõʹttem pargooz kuäʹđǩõõzz täid naaʹlid ainutlaaʹtt muʹsttõõzz.

Henki: eällimvääʹs da jieʹllvuõđ

Henki kuõʹddpeällâ eällimvääʹs, kååʹtt pukstâd rääʹǩǩ, jieʹllvuõđ da lieggâ. Tät leä, mii kuõʹǩǩ leä jieʹmmed roovvâst da koozzâd jääʹmmest. Täʹin kontekstâst Henki leä resurs, kååʹtt ij kooʹtt njuõʹtted. Suõmâ kielâst jääʹmm («hengetön») tätt vuäʹl «ij jieʹllvuõđ», mii čuʹǩǩešt eällim da jieʹllvuõđ suäʹǩǩ, da tâʹvv lij ohtsâš, što täid resursid ij leä njuõʹttem. Henki kååʹtt eällimvääʹs leä rajoittum da ij-täʹlǧǧeež resurs, kååʹtt ij eeʹk määʹtte kuõʹǩǩ fysiijlaž vuäʹssneiʹvid, de da tuä kååʹǩǩež vuäʹssneiʹvij muʹsttõõzz. Ko modernlaž jieʹllvuõđ čuʹǩǩešt ij-jääʹmmvuoʹđâl, Henki kuõʹddpeällâ äʹkki da loppâmlij resurs, mii čuʹǩǩešt kuõʹǩǩi eällim lij äʹkki.

Itse: iđâd da persoona sisääʹn kontuur

Itse määʹtt persoona sisääʹn kontuur — iđâd. Tät leä, mii ravvâd persoona sisääʹn vuäʹssneiʹvid, moraallaž stââʹrjj da psihologlaž vuäʹssneiʹvid. Ergot Henki vuäʹssneiʹvij, Itse koozzâm ij väʹldde jääʹmm, de psihologlaž ristteeʹǧǧid, ko depressij da iđâd vuäʹssneiʹvij koozzâm. Itse puõʹtt koozzâd traumij da eällimtäʹvvij tõtt, da tuä koozzâm puõʹtt kuõʹǩǩ psihologlaž-emotionaallaž tyhji. Ergot Henki, kååʹtt leä seäʹmm fysiijlaž eällimân, Itse fokussuu sisääʹn tuhâttuv da spirituaallaž harmonijân. Tät koncept leä modern kielâst, ko englanti «self», ain vanaaz suõmâ-ugrlaž kielâin tät leä miinus — seäʹmm, kååʹtt čuʹǩǩešt iđâd-tiõrvâs.

Itse eromâš lij tuä, što tät puõʹtt koozzâd da nuʹtt njuõʹtted. Noiʹdd da šamaanid puõʹttii jieʹlled vuõʹlǧǧed koozzâm Itse, pueʹtted pyhäid saajjid, main lij suäʹǩǩ rooddân da väʹssneiʹvijân. Itse koozzâm, kuäʹđ ij njuõʹtte, puõʹtt väʹldded psihologlaž tarbâž, de da čuʹǩǩešt väʹssneiʹvijân. Tät čuʹǩǩešt, kuäʹđ lij tärkež spirituaallaž suäʹǩǩ rooddân da väʹssneiʹvijân, da pyhäid saajjid roll psihologlaž balans njuõʹttemân.

Luonto: väʹldd da tueʹllvääʹs

Luonto leä oum. tärkež kuõʹǩǩi essens aspekt, kååʹtt puõʹtt jieʹlled kääʹdđed ko luond da väʹldd. Tät ij eeʹk fysiijlaž väʹs, de sisääʹn energia da persoona stââʹrjj. Luonto leä suäʹǩǩ tueʹllvuoʹđân, kuäʹđ kuõʹǩǩ vaʹsttõõzz luond, kuäʹđ tuä väʹldd leä väʹlddsab, što puõʹtt vaʹsttõõzz paha, lieʹǧǧež da eällim pääʹrnid. Lieʹǧǧež Luonto väʹldd puõʹtt väʹldded lieʹǧǧežvuoʹđ, substanc koozzâm da väʹldd, main lij vuäʹl spirituaallaž lieʹǧǧežvuoʹđ. Ko väʹlddsab Luonto väʹldd ravvâd persoona da juʹǩǩešt tuä saavʹttemân.

Interesant lij, što kuõʹǩǩi nomm da lij suäʹǩǩ Luonto ravvvâm, tastko nomm nääʹvâm puõʹtt kuõʹǩǩež ij eeʹk sotsiaallaž, de da maaglaž väʹs. Tät tustâd Luonto maaglaž luond, kååʹtt puõʹtt väʹldded rituaalij da talismanij. Täʹin kulttuurâst kuõʹǩǩi väʹldd ij eroguv luondân, da luondvääʹs, ko maagia da luondväʹs, puõʹtt vaʹsttõõzz persoonalaž vuäʹssneiʹvij da tueʹllvuoʹđ.

Muʹsttõõzz transformeerum da kristliz koonceptij

Muʹsttõõzz Itse da Luonto koozzâm, main lij jääʹmm vuäʹssneiʹvij pueʹtted, ij eeʹk čuʹǩǩešt vanaaz vuäʹssneiʹvid kuõʹǩǩest, de da näʹhtt, kuäʹđ täid muʹsttõõzz lij transformeerum kristlizâtion tõtt. Kristliz oppâ, kååʹtt lij pukstâm palʹlʹjooz paganlaž uskâ, muuttii kuõʹǩǩi spirituaallaž essens vuäʹssneiʹvid, de vanaaz muʹsttõõzz lij liiʹvv, sääʹsttâm tuä tärkeelemäntij muuttem formin.

Vanaaz muʹsttõõzz Itse da Luonto koozzâm lij oppâʹm, kuäʹđ lij tärkež sääʹsttâm spirituaallaž tuhâttuv da suäʹǩǩ väʹssneiʹvijân. Täid muʹsttõõzz lij ij eeʹk kuõʹǩǩi luond čuʹǩǩešt, de da oppâʹm harmonijân persoon, luond da väʹssneiʹvij kuäʹss, mii lij pärnnâm kristliz moraallâz.

Loppeʹttmešt

Täʹbbeǩ analüüs suõmâ-ugrlaž konceptijd Itse, Henki da Luonto jieʹll mijd näʹhtt, kuäʹđ syeʹn suõmâ-ugrlaž naaʹlid leä suäʹǩǩ luondân, spirituaallâz da sisääʹn muʹstt. Täid vanaaz vuäʹssneiʹvid, main lij iđâd, eällimväʹs da spirituaallaž luond, lij sääʹsttâm relevânttiz modern kulttuur- da religkontekstijn. Muʹsttõõzz koozzâm da njuõʹttem tät konceptijd čuʹǩǩešt, kuäʹđ lij tärkež harmonij kuõʹǩǩ, tuä sisääʹn muʹst da luond väʹssneiʹvij kuäʹss.