Käʹttjääuʹrr: muštâm muorâb da ääʹjjmuš eellim

Käʹttjääuʹrr tundra, kuälmâd da ij-ǩeällad, leä jieʹllâm uuʹđ sääʹmǩeäll. Kolmajärvi litii-ruäkkmuš pirr arkeologij leä puäʹttâm tiõđ, mii ij väʹld olmužid, kii arvv leä tääuʹjji ǩeʹrjj stooor.

Uuʹđ muštâlm: kååʹdd-äigi da keskäigi sijdâd

Käʹttjääuʹrr pirr, tehhâm väʹld mušttân, leä jieʹllâm ääʹjjmuš olmuž eellimmuštâlm (5000–3000 p.Kr.). Mut taat leä ain puäʹtt: taan sajân leä-õk keskäigi sääʹm sijdâd jäljij.

Mikš taat leä tärkee?

• Taat muorâb leä jieʹllâm eellim, värkk, pyerr ǩeällsaž vierr da tradisij siʹdd tuhat ǩeäʹss.
• Ij-jieʹllem olmuž vierr: kååʹdd-äigi pueʹttelij da käʹmddelij → keskäigi sääʹm klaanij.
• Sääʹm da suu ääʹjjeb olmai leä jieʹllâm täʹbbe ij-oktâst, mut kuärrǩež, ko tääuʹjji ǩeʹrjj leä suu ääʹjjmuš koda.

Sij leä jieʹllâm täʹbbe kuäʹđǩõõzz luond poolvâst

Sääʹm da suu ääʹjjeb olmai lijjii veäʹǧǧijd, oččaid, luond vierr tehhâm. Taan muorâb leä pyerr siʹdd, da tõn jäljij leä-õk täʹbbe kååʹddijn da muorâbij.

Ohtâst muštâlmâin: Suur Olenij suäʹlǧǧ

Taat ij leä ainutlaatelaž tiõđ. Suur Olenij suäʹlǧǧ pirr leä jieʹllâm-õk mesoliit da neoliit ääigi kalmijd da eellimmuštâlmâid.

Mikš täʹbbe leä tärkee?

Kolmajärvi litii-ruäkkmuš leä stuorr industriij-projekt. Mut kuäʹđččem leä:

• Ekonomijlaž šlađđâm vai kultuurlaž päärnaž suojjâm?
• Eellimmuštâlm puättâd tuâđđiʹvv pââjjaž peäʹlǧǧid, mut ij kun puättâd ouddâđ.

"Barents Initiative" mõõttâ:

Mij oummu jurddâ tääuʹjji ǩeʹrjj muštâm da suojjâd taid muštâlmâid. Jis mij ij väʹld, mij jieʹllâm äʹlǧǧub stooor da kultuur, mii ij kun puättâd ouddâđ.