Jiemâ ääni: miks kuâddampeälli ääʹn iʹllaab kuullum ekologliz já šlaaʹggmääʹttimijn

Kuõlljääuʹnn peäʹlvv, kõõzz muu Rosšij Tâʹlvvregioon, ekologliz já šlaaʹggmääʹttim tehhâm iʹllaab kuâddampeälli kõõskõskõõd, kiõd eellim lii-uv täʹvvži luândd lääʹdd peäʹlvv. Kuäʹtt saamli já muu kuâddampeälli eellimkuâđđmõš lij-uv sij ääkkäd, federal määʹttim mineralvaaltõõzzâd já infrastruktuuvr šõddâm peäʹlvv iʹllaab huâlâd sij ääʹn. Taat tuâstâd-uv iʹllaab ekonom já ekolog probleem, mut vuoigâdvuođâž itsemääʹttem já kulttuurärbiv.

Kuâddampeälli iʹllaab representâcij määʹttemisprocesâst lii-uv iʹllaab uđđâ, de sistemlii probleem. Kuâddampeälli eellimkuâđđmõš šaddâd-uv ekonom ekspluatâcij peäʹlvv – mineralvaaltõõzzâd, infrastruktuuvr vaaltõõzzâd jälga turismprojekttõõd. Mut iʹtteeb lii-uv mekanism, main sij pääzzih vaikutid sääʹmmääđi kuâđđmõš já resurssijn.

Federal já regionaalliz väldd määʹtteh prioritet šlaaʹggkorporac já centralisuuđđ vuâđđim. Kuâddampeälli, kiõd lij-uv tradicionaalliz tiđđu luânddresurssijn peäʹlvv, jieʹlled taat proces raiđâst. Näʹllem Kuõlljääuʹnn, koozz puättâm já puurrâm lij-uv sijdâd ekonomân tärkkee, luânddmuätt já industrijal puáđđim määʹttim tehhâm iʹllaab huâlâm sijdâliiʹb tarbâžvuođâž.

Taat proces käävcih-uv iʹllaab kuâddampeälli kõõskõskõõd jälga "ekspertid", kiõd iʹllaab tunned lokaal situâcij. "Sovittem" sistem lii-uv formaalis, koozz kuâddampeälli ääʹn iʹllaab huâlâd. Taat lii-uv erâs aktuaal mineralvaaltõõzzâd já stuorr infrastruktuuvr projektijn, main čuoccâd tradicionaalliz peäʹlvv já ekosistem. Federal já regionaalliz väldd jieʹlled kuâddampeälli määʹttemisprocesâst, mii paarnâ keskust já periferij väldim.

Ekologliz já kulttuurliz vaar

Kuâddampeälli kuâđđmõš lii-uv iʹllaab šlaaʹggbäzzin, de kulttuur uási. Saamli pââʹst puättâm já piäʹssâm lij-uv iʹllaab ruopsis, de mielvuotâ tärkkee uási. Ekosistem muätt vaikut identiteet, stabiilvuotâ já tradicionaalliz peäʹlvv. Mut luânddmuätt já mineralvaaltõõzzâd iʹllaab huâlâd kuâddampeälli konsekvens. Taat tuâstâd, et risttiz iʹllaab pääzz tradicionaalliz kuâđđmõš, mii vääldid peäʹlvv já tiđđu tälvivuõđđ risttizid.

Erâs näʹllem lii-uv nafta-gas projekt. Määŋgâin projekt käävcih-uv epätäyđi ekologekspertiz jälga väärinformâcij konsekvensijn. Kuõlljääuʹnn peäʹlvv mineralvaaltõõzzâd käävcih-uv piäʹssämkuâđđmõš peäʹlvv, mii tuâstâd ekonomliz já ekologliz vaar. Čääʹs tuâđđtuõđ já piäʹssämkuâđđmõš čuoccâm vaikut-uv ekosistemân.

Tyhji sovittem koncept

Määnâst aʹss poccâ pargođ kuâddampeälli vuoigâdvuođâž, mut taat lii-uv deklaratiiv. Praktiikist mekanism kõõskõskõõd já ávžu iʹllaab jälga lii-uv rajoittum. Projekt sovittem sijdâd kõõskõskõõd tehhâm-uv "myöhäst koozz", kuäʹtt muättim lii-uv jo iʹllaab väldim. Kuâddampeälli ääʹn já representant iʹllaab lii-uv arv.

Ekologekspertiz iʹllaab kozzii täyđi já objektiv konsekvens šlaaʹggprojekttõõd. Ekologliz já kulttuurliz aspekt lij-uv periferijst, já teähhâž já piddâdvuotâ iʹllaab dokumentum.

Muättim tarbâžšaddâd

Pargođ situâcij tarbâžšaddâd-uv real mekanism kuâddampeälli huâlâm. Taat välddâđ-uv sääʹmmääđi konsultatiivorganid já tiäđus ekologekspertiz, main lii-uv huâlâm iʹllaab šlaaʹgg, de social já kulttuurliz eresvuotâ.

Kuäʹtt kuâddampeälli iʹllaab osallistum sääʹmmääđi kuâđđmõš já resurss määʹttemisprocesân, teevst tot lii-uv sistemepäohtlâžvuotâ já vuoigâdvuođâž iʹllaab huâlâm. Kuâddampeälli ääni iʹllaab pidâ liiđ "jiemâ". Tot tarbâžšaddâd-uv kuullâđ já huâlâd määʹttim ääigi, et tarbâžšaddâd piddâdvuotâ, ekologliz piddâdvuotâ já šõddâm, main lii-uv sijdâd prioritet.