Go staat iige vaarnn: drohneh Murmansk kuávlu kooskâst já náálášvaarn koncept kuođđmõš

Maanâaigâs nuppeh, ko Murmansk kuávlun Olenegorsk kooskâst uđđâ drohnetaavjâd láá táválum, puátáččij: Ruoššâ federaatio lii váránâm suu vuáđutoimâ staatân – náálášvaarn já eennâmkobđu. Tast ceelhah iige fáárá itsenâš analyytikoh, mut meid riijkâ olmoožih, kiäh "stuorr riijkâ" retoorik maŋa láá vaarnamattah konflikt ääigi.

Čuávuváá ive 3. já 4. kesimáánu 2025, ofisiallâš almostittem mield, Murmansk kuávlun lijjii jorram uđđâ vaarnijd drohneh. Tii lii-uv iige vuossâmuš kohe – drohneh láá lijjim kuávlust ovdil, mut täälâš mii nämmuh, movt virgáliih iä lah váldám tobdosumos: konflikt rájáid ij kontrollum. Tâʹlvv, mii lâi ovdil strategiâlâš "rear", lii-uv šoddâm frontkuávlun – mut frontstatus, evakuatioplan já vaarnamattah.

Ministerih já kuvernöör kärrejeh "ijge panikist" já "ijge videoin", main sij vääldih informatiivijd vaarnatoimâid. Mut kuávlust, kost láá strategiâlâš soddâlobjekteh, ovdâmerkkâ S-300 systeem vääldimkodeh, láá ucceebes vaarnamattah drohnetaavjâiguin. Kuávlu vaaldâ Andrei Chibis limitist Telegram-retoorikin já "kohe" matkân, mut ij pese vaarnamâšân fáárá, ko "oktâstâm". Taat lii-ávj kohe, ko staat vuossâmuš keerdi näálulâš struktuurân.

Situašuvdâ lii-ávj paarrâb, go muštâl, et Ruoššâ federaatio ij lah diplomatiâlâš rauhân, deeskalaatiokonsultaatiot teikâ civil sektor vääldim vuástálistem. Ofisiallâš politiik lii-uv soddâlâš, kost vaarnamâš lii-uv "váldim" já "kontroll", mut ijge olmoožij vaarnamâš.

Konflikt logiik lii-uv šoddâm riijkâ eennâmbeln – täälâš vaarjim lii-ávj iige fáárá máddin teikâ "speciâloperaatio" kuávlust, mut meid Arktik kuávlust, Norgij já Suomâ riddokuávlust. Tii lii-ávj fáárá "iättuid", mut vaarnamsysteem kuođđmooš. Jis staat ij pese vaarniđ suu olmoožijd, tondiet lii jurdâšum: pese tot iige šoddâm dálá vormin?

Tâʹlvv kuávloid vaarnamattâsvuođâ tarbâššaađ iige fáárá internpolitiik revize, mut meid internationaallâš huolâ. Täsivielâd vuáđulâš laahâs puáhtáččij liččed ovdilkođđâmlâš internationaš miššuvn – ovdâmerkkân Ovtâstum aalmugij mandateh, main staat instituutoh láá váránâm toimâm olmoožij interesiđ.

Historiist láá lamaš koheh: internationaallâš vääldim lii lamaš ovdâmerkkân Nuorttâ-Timorist, Kosovost, Bosniast – main lokalrežiim ij pese teikâ halijdâm vuáđulâžid vuoigâdvuođâid já vaarnamâš. Täälâš, ko Ruoššâ väldi ij pese vaarniđ Murmansk, Kursk, Belgorod kuávlui olmoožijd já eres koheh, taat steehn puáhtáččij liččed reaallâš. Tii ij lah "ulmuu vääldim", mut staatkode koncept vaaltõõzzâd institutionân, mii paarbaa olmoožijd.

Ruoššâ riskist šoddâm soddâlâš administratiivlâš režiimân, mii ij pese almostiđ suu olmoožijn fáárá, ko käskuh, "ijge videoin" já "kiävtust ij lah". Jis tot lii tot – täsivielâd lii ääigi jurdâšuđ, kii lii moraallâš já läättimlâš vuoigâdvuotâ miljovn olmoožij interesiđ, kiäh ij lah vaarnam.